Wat is een koude bak?
Een koude bak is een opstaande bak op de grond, waarbij de grond in verbinding staat met de volle grond. De gewassen zitten dus niet in potten. De bak heeft twee schuine kanten die gericht zijn naar de zon. Hierop liggen glazen ruiten, maar je kunt natuurlijk ook kiezen voor plexiglas of gehard glas. Een voordeel van gehard glas is dat de ruiten minder snel kapot gaan. In de afgelopen drie jaar heb ik namelijk al twee ruiten van mijn koude bakmoeten vervangen. Tipje van mij 😉
Waarom een koude bak?
Ok, nu we weten wat een koude bak is, waarom is het dan zo’n must in de moestuin? Het is natuurlijk niet iets wat moet, ook zonder kun je gewoon je gewassen kweken in het moestuin seizoen. Een platte bak maakt sommige dingen makkelijker en je verlengt het moestuinseizoen er enorm mee. Dat vind ik zeker een groot voordeel. Door de bak met glazen ruiten warmt de grond eronder namelijk een stuk sneller op in het voorjaar, waardoor je dan al kan gaan starten met zaaien. Heel veel planten groeien niet onder een temperatuur van 10 graden, dus een koude bak is zeker aan te raden. Ook kun je de bak in de maand mei alvast gebruiken om de planten af te harden* die van binnen uiteindelijk buiten uitgeplant moeten worden.
*Wat is afharden? Dit is het laten wennen van je binnen opgekweekte plantjes aan de buitentemperatuur. Als je deze in één keer buiten uitplant zonder dat je ze laat wennen aan de buitentemperatuur, kunnen ze een ontzettende klap krijgen. Daarom is het slim om een week lang de planten eerst af te harden voordat je ze uitplant in de volle grond. Daar kun je, als je deze hebt, een koude bak heel goed voor gebruiken.
Waarvoor gebruik jij je koude bak?
Dit wordt mij regelmatig gevraagd. Ik gebruik mijn koude bak met name om bijna het hele jaar rond rucola, sla, spinazie en paksoi in op te kweken. Hij staat bij mij op een plek met wat minder zon en dat is voor deze gewassen helemaal niet erg. In het voorjaar en vanaf oktober in de herfst gaan de ruiten erop, en in de tussentijd staan de ruiten in de schuur. In de zomer gebruik ik de bak als verhoogde moestuinbak en in de winter kweek ik nog lekker door.
Voordelen van een platte bak
Even de voordelen van een platte bak op een rij:
- Hierin kun je de plantjes die je binnen hebt opgekweekt goed laten wennen, zodat ze na een week buiten kunnen worden uitgeplant.
- De zaailingen staan goed beschut in de koudere periode, omdat de rand wind opvangt. Hierdoor zullen ze sneller ontkiemen dan zaailingen in de volle grond zonder beschutting.
- Je kunt al heel vroeg starten met zaaien, zowel plantjes in potten als direct in de grond. Kies dan wel voor laagblijvende gewassen zoals spinazie, raapstelen, postelein, pluksla en rucola. Als de plant groter wordt dan 20/30 cm drukt hij tegen het glas aan en zal het blad sneller gaan verbranden en schimmelen.
- Je kan ook op plekken met wat minder zon het jaar rond gewassen kweken.
Geschikte gewassen voor in de bak
Geschikte gewassen die na binnen opkweken goed groeien in de koude bak zijn:
- Komkommer
- Aardbeien
- Tomaten
Wat te zaaien in de koude bak
Je leest soms wel in boeken of op de achterkant van het zadenzakje, ‘zaaien onder glas’. Daarmee wordt de koude bak, platte bak of kas bedoeld. Je kan vanaf februari al heel veel zaaien onder glas, namelijk:
- Spinazie
- Veldsla
- Rucola
- Bieten
- Wortels
- Radijsjes
- Kropsla
- Bindsla
- Pluksla
- Postelein
- Mosterd
Zelf een koude bak maken
Je kunt heel erg gemakkelijk zelf een koude bak maken. Ik heb zelf al zeker acht jaar eentje. In mijn eerste moestuin in de bossen bij mijn ouders bevond hij zich onder de boomhut. Hier hing vroeger een schommel en daar speelde ik als kind. Aangezien deze ruimte niet meer gebruikt werd, had ik de ruimte ingenomen als moestuin en als ruimte voor de platte bak, waar ik jaren plezier van heb gehad.
De koude bak die ik maakte in mijn eigen achtertuin, is gemaakt van pallethout. Ik hou van recyclen, wat geen verrassing is als je me al wat langer kent. Ik hou van knutselen en ook met name met de spullen die in nog heb liggen. Hier zijn de stappen om er eentje te maken:
Stap 1
Breng de ruimte in kaart waar je de bak wilt starten. Ik heb dit op een plek gedaan waar 4/5 uur zon aanwezig is. Dit is perfect voor de gewassen die ik hierboven heb benoemd. De afmeting is ook belangrijk om vooraf rekening mee te houden. De ruiten die ik heb gebruikt, hebben een bepaalde afmeting. Hierop heb ik dan ook de grootte van de koude bak afgestemd (85×300 cm en 45 cm hoog).
Stap 2
Eerst heb ik een frame gemaakt met palen die de grond ingaan, zodat de bak stevig blijft staan. Aan de binnenkant heb ik worteldoek geniet met een tacker. Dit voorkomt meer dat het hout snel gaat rotten als je ervoor kiest om er wat nieuwe grond in te doen. Ik doe dit omdat ik op een stuk start waar de grond zo arm is, er geen voeding in zit en het naast een haag ligt die veel voeding opneemt. Daarom kies ik ervoor hem iets te verhogen, maar dit hoeft natuurlijk niet. Als je dit niet doet, dan kan de bak in zijn totaal ook een stuk minder hoog worden.
Stap 3
Nu was het tijd voor de afwerking. Het hout is allemaal gerecycled van pallets en oude schuttingdelen. Jaja, wie bewaart die heeft wat (zegt mijn pa altijd 😉 en daar heb ik die verzameldrang ook van denk ik haha). De kleine plankjes voor de zijkanten had ik al klein gemaakt als brandhout voor de vuurkorf, maar deze gebruiken we nooit. Nu is het dus een mooie afwerking en platte bak geworden.
Stap 4
Toen was het tijd om de bak, die flink zwaar was geworden, op zijn plek te zetten. Ervoor maak je dus eerder de gaten waar de paaltjes inpassen. Zet hem op zijn plek en voilà.
Stap 5
Dan gaan we de koude bak vullen met de juiste grond. Maar wat voor grond gebruik je het beste? Ik pak eerst een laag snoeiafval uit de voortuin inclusief gedroogde grassen (ca. 10 cm) voor de drainage. De tweede laag is bio bemeste compost (ca. 20 cm) voor de voeding en voor de derde laag gebruik ik bio turfvrije potgrond @pokon.nl (ca. 20 cm) als basis.
Stap 6
Plaats de ruiten. Degene die er bij mij op liggen (80x150cm), zijn tweedehands ruiten gekocht via Marktplaats. Deze heten eenruiters of oude kwekersruiten.
Stap 7
In de koude bak heb ik een druppelslang liggen. Deze is aangesloten op een regentonpomp die in de regenton zit. Hier kun je zelfs een timer tussen zetten, zodat de druppelslangen aangaan wanneer jij dat wil. Achter de ruit wordt het natuurlijk een stuk warmer, maar verdampt het water niet tot nauwelijks als de ruiten gesloten zijn. Zijn de ruiten eenmaal open, omdat de temperaturen oplopen, dan is het slim om wel voldoende water te blijven geven.
Nieuwsgierig naar het proces, bekijk dan even dit filmpje die ik deelde op mijn Instagram.
Koude bak: een fantastische toevoeging
Een koude bak is een fantastische toevoeging aan elke moestuin, vooral als je geen ruimte hebt voor een grote kas. Het biedt je de mogelijkheid om je groeiseizoen te verlengen en je gewassen te beschermen tegen slecht weer. Met wat creativiteit en hergebruik van materialen, zoals pallethout, kun je eenvoudig en relatief goedkoop je eigen platte moestuinbak maken en volop genieten van verse groenten, zelfs in de koudere maanden. Het is naast dat ik een kasje heb ook nog steeds een grote toevoeging in de moestuin. Heel veel succes met (het bouwen van) je eigen koude bak.
